Większość plantatorów bardzo ważny jest moment, kiedy po wschodach i początkowych fazach wzrostu rzepaku ozimego, wykonują zabiegi skracające z użyciem regulatorów. W tej fazie kondycja roślin wydaje się bardzo dobra. Jest to jednak błędne podejście, ponieważ powoduje spadek czujności. W tym czasie łatwo przeoczyć pierwsze symptomy zagrożenia, jakim jest sucha zgnilizna kapustnych.

Zabiegi skracające zamiast szybkiej reakcji na suchą zgniliznę kapustnych

Specjaliści alarmują, że w Polsce problem chorób grzybowych w rzepaku ozimym bywa marginalizowany. Rolnicy koncentrują się o tej porze roku głównie na zabiegach skracających, a nie poświęcają uwagi infekcjom pochodzenia grzybowego. Skupienie się na regulacji pokroju i idący z nim w parze brak kontroli sprawców suchej zgnilizny kapustnych może spowodować nieodwracalne szkody, które ujawnią się dopiero po 7- 8 miesiącach od siewu, czyli tuż przed zbiorem rzepaku. W poprzednim sezonie doświadczyli tego m.in. plantatorzy z Dolnego Śląska, Pomorza, Żuław czy Kociewia, gdzie masowo występowała sucha zgnilizna kapustnych.

Sucha zgnilizna kapustnych - rekordowa ilość porażeń

Obecnie w wielu regionach kraju obserwowane jest największe, jakie kiedykolwiek odnotowano, porażenie upraw rzepaku przez tę chorobę. Czynnikiem nasilającym zjawisko był w tym sezonie rekordowo długi okres infekcji, który wynosił w skrajnych przypadkach nawet 60 dni. Właściwie już od przełomu lata i jesieni panowała wysoka wilgotność, która w połączeniu z umiarkowanymi temperaturami także sprzyjała zakażeniom. Ryzyko rozprzestrzeniania się choroby wzrastało, tym bardziej że zastosowany materiał siewny miał słabszą jakość, a w środowisku obecne były aktywne organizmy grzybów z poprzedniego sezonu, będące źródłem porażenia suchą zgnilizną kapustnych.

Sucha zgnilizna kapustnych - im większa plantacja tym większa skala porażeń

Przeprowadzone ekspertyzy wykazały zależność, że im bardziej rozwinięta jest plantacja rzepaku, tym większa skala uszkodzeń roślin. Najbardziej niebezpieczne dla upraw były powszechne infekcje, które wystąpiły we wczesnych fazach rozwojowych i poraziły liścienie oraz pierwszą parę liści. Niestety inkubacje suchej zgnilizny kapustnych są obecne zarówno na najmłodszych, jak i najstarszych liściach. Należy wziąć pod uwagę fakt, że chorobotwórcze grzyby rozwijają się nawet wtedy, kiedy temperatura otoczenia wynosi zaledwie 5 st. C – dlatego przerost strzępek grzyba w kierunku szyjek korzeniowych będzie następował aż do czasu całkowitego zatrzymania okresu wegetacji.

Sucha zgnilizna kapustnych najczęstszą chorobą rzepaku

Sucha zgnilizna kapustnych występuje także na plantacjach w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, a nawet w Chinach. Jest to najczęstsza choroba, która poraża rzepak już jesienią. Jej sprawcą są dwa gatunki grzybów: Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa. Pierwszy z nich jest dość dobrze poznany, a na rynku dostępne są odmiany rzepaku wykazujące odporność na ten patogen. Nie ma jednak odmian odpornych na drugi gatunek grzyba.

Trzeba pamiętać, że kontrola suchej zgnilizny kapustnych bywa trudna i pozorna. Dzieje się tak, ponieważ młode rośliny rzepaku mogą wyglądać okazale, zdrowo i mieć dobry pokrój – ale dopiero dokładne oględziny, liść po liściu, prowadzą do wniosku, że widoczne są już symptomy porażenia. Dochodzi nie tylko do infekcji, ale także do inkubacji choroby, a nawet przerostu strzępki grzyba do szyjki korzeniowej. W razie wątpliwości warto jak najszybciej poprosić o specjalistyczną konsultację przedstawiciela lub doradcy, który zdiagnozuje problem i zaleci odpowiednie rozwiązania.

– Symptomy infekcji Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa mogą być niewidoczne – mówi Andrzej Brachaczek, Dyrektor ds. badań i rozwoju w firmie INNVIGO. – Są to oczka, które mają niewielką średnicę, z charakterystycznymi piknidiami. Szkodliwość zmian polega na tym, że z tych nekroz wędruje strzępka infekcyjna do ogonka liściowego. Jego przerost następuje w zależności od temperatury, gatunku grzyba, pokroju rośliny, a tempo przyrostu wynosi od kilku do kilkunastu milimetrów na dzień. Oczywiście większą szkodliwość grzyb będzie powodował wtedy, kiedy rośliny są małe. Sprzyja temu wysoka wilgotność, a dodatkowo wyższa temperatura – wyjaśnia ekspert. Proces infekcji może występować od bardzo wczesnych faz rozwojowych, czyli nawet od liścieni, jednego liścia czy pierwszej pary liści. Świadczy o tym położenie nekroz – kiedy pierwsza para liści właściwych jest żółta, przerost grzyba nastąpił prawdopodobnie do szyjki korzeniowej. Zmiany mogą być widoczne również na wyższych partiach liści, a na najmłodszych inkubacje choroby pojawiają się w kolejnych dniach.

Jak ochronić się przed suchą zgnilizną kapustnych

Pierwszym krokiem, który możemy zrobić to wybór odpornej odmiany, chociaż nie daje to gwarancji pełnej kontroli. Kolejnym krokiem jest dobór odpowiednich środków ochronnych.

Podczas długich okresów zagrożenia rzepaku przez grzyby Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa aplikację fungicydu można połączyć z regulacją pokroju roślin.

– Kiedy infekcja rozciąga się na wiele tygodni, począwszy od pierwszej pary liści do dziesiątego liścia, zabieg jednokrotny, np. w fazie 4-6 liści, może być nie do końca trafiony. W takiej sytuacji należy brać pod uwagę wykonywanie zabiegów sekwencyjnych. Na szkoleniach i spotkaniach szerzej omawiamy sekwencje tych zabiegów i konkretne receptury, zgodnie z rozszerzoną etykietą środków Dafne 250 EC/Porter 250 EC i Bukat 500 SC/Ambrossio 500 SC - mówi Brachaczek.

Skutki zaniedbania najbardziej widoczne przed zbiorami

Skutki zaniedbanej infekcji suchą zgnilizną kapustnych często stają się widoczne dopiero, gdy zbliża się okres zbioru rzepaku ozimego. Wtedy rolnicy mogą zaobserwować charakterystyczne symptomy, takie jak skorkowacenie szyjek i zmiany na łodygach, powodujące wyleganie upraw. Porażenie szyjki korzeniowej skutkuje zakłóceniem transportu wody i soli mineralnych w kluczowym okresie nalewania nasion, dlatego rośliny schną. Zdarza się, że objawy te są mylnie diagnozowane jako zgnilizna twardzikowa, której sprawcą jest grzyb Sclerotinia sclerotiorum. Jednak ta druga choroba koncentruje się w partiach łodygowych, a jej typowymi objawami są wybielone tkanki ze sklerocjami wbudowanymi w łodydze, a nawet w łuszczynach. W późniejszym okresie tkanki ulegają tzw. nitkowaniu.

Andrzej Brachaczek tak przedstawia różnicę w traktowaniu obydwu schorzeń:

– Zgniliznę twardzikową kontrolujemy w końcu kwietnia, w maju – od żółtego pąka, poprzez fazę pełni kwitnienia. Natomiast kontrolę sprawców suchej zgnilizny kapustnych musimy prowadzić praktycznie od jesieni: zacząć obserwacje od fazy liścieni, pierwszej pary liści i podążać z diagnostyką do końca okresu wegetacji. Na wiosnę trzeba ocenić, w jaki sposób plantacja przezimowała, ale też zobaczyć, czy porażenie mogło przenieść się na resztę rośliny i czy istnieje ryzyko nowych infekcji. Sucha zgnilizna kapustnych atakuje również wiosną. Szczególnie gatunek grzyba Leptosphaeria biglobosa, ze względu na nieco wyższe wymagania termiczne, wykazuje większą inicjatywę, a jednocześnie przynosi znacznie bardziej agresywne efekty.