W wytycznych mowa jest o tym, że państwa członkowie mają prawo do ograniczenia sprzedaży gruntów rolnych, aby chronić społeczności wiejskie oraz promować zrównoważone rolnictwo. Muszą jednak dostosowywać swoje działania do prawa UE, w tym przepisów o swobodnym przepływie kapitału. KE opublikowała wytyczne, które mają pomóc w ochronie ziemi rolnej.

W 2015 r. Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko tym państwom członkowskim, które dyskryminują inwestorów z innych krajów UE i nakładają nieproporcjonalne ograniczenia na inwestycje transgraniczne. W tym komunikacie Komisja przedstawia państwom członkowskim wskazówki dotyczące regulowania sprzedaży gruntów rolnych w oparciu o orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Główne zagadnienia ujęte w wytycznych Komisji

Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił, że niektóre ograniczenia można stosować pod pewnymi warunkami:

- uprzednie zezwolenie ze strony organów krajowych na nabycie gruntów;

- ograniczenia wielkości nabywanych gruntów;

- prawo pierwokupu umożliwiające niektórym kategoriom nabywców zakup gruntów rolnych przed innymi. Przywilej ten można przyznać: rolnikom dzierżawiącym grunty rolne, sąsiadom, współwłaścicielom oraz skarbowi państwa;

- interwencja cenowa państwa.

Prawo UE nie zezwala na ograniczenia o charakterze dyskryminującym, takie jak ogólny wymóg w zakresie miejsca zamieszkania stanowiący warunek wstępny dla nabycia gruntów.

Nieproporcjonalne ograniczenia dotyczące inwestycji transgranicznych również są niezgodne z prawem. W oparciu o orzecznictwo nieproporcjonalne ograniczenia obejmują przede wszystkim:

- nakładanie obowiązków w zakresie samodzielnego prowadzenia gospodarstwa;

- zakazywanie spółkom zakupu gruntów;

- wymaganie kwalifikacji rolniczych jako warunek wstępny zakupu gruntów.

Komunikat jest odpowiedzią na marcowe wezwanie Parlamentu Europejskiego, który zwrócił się do Komisji o ustanowienie jasnych i kompletnych kryteriów regulacji rynku gruntów w celu zapewnienia równych warunków działania w zgodzie z prawem UE.

W związku z ty, że grunty rolne są aktywami rzadkimi i o wyjątkowym charakterze, zasługują na szczególną ochronę. Dlatego niektóre państwa członkowskie nakładają ograniczenia na ich zakup.

Jednocześnie inwestycje zagraniczne są ważnym źródłem kapitału, technologii i wiedzy. Mogą one zwiększyć wydajność produkcji rolnej oraz poprawić dostęp lokalnych przedsiębiorstw do finansowania. Tego rodzaju inwestycje transgraniczne umożliwiają przede wszystkim przepisy UE dotyczące swobodnego przepływu kapitału.

Sytuacja gruntów rolnych w UE

W maju 2016 r. Komisja Europejska przypomniała Bułgarii, Litwie, Łotwie, Słowacji i Węgrom o konieczności przestrzegania unijnych przepisów dotyczących sprzedaży gruntów rolnych. Niektóre przepisy obowiązujące w tych państwach członkowskich ograniczające zakup gruntów rolnych przez osoby fizyczne i przedsiębiorstwa uznano za zbyt restrykcyjne lub dyskryminujące. Przepisy te wprowadzono po upływie obowiązywania przejściowego odstępstwa od swobody zakupu gruntów rolnych, które przyznano niektórym państwom członkowskim w momencie ich przystąpienia do UE.

Parlament Europejski przeanalizował sytuację na rynkach gruntów rolnych w państwach członkowskich. Wzięte pod lupę kwestie będące wyzwaniami, dotyczą w szczególności zwiększonej koncentracji gruntów lub nadmiernej spekulacji cenowej.